واژه رشوه از ريشه "رشو" و به معني چيزي است که براي ضايع کردن حقي و يا انجام‌کاري برخلاف وظيفه و يا صادرکردن حکمي برخلاف حق و عدالت به کسي داده مي‌شود.
رشوه دادن و رشوه گرفتن از جمله جرايمی است که باعث سلب اعتماد و اطمينان مردم نسبت به نظام اجرايي و اداري, ازبين رفتن زمينه رقابت سالم در جامعه و خصوصاً فساد کارمندان مي‌شوند. به گونه ای که کارمندان رشوه گیر عادت مي‌کنند که وظايف خود را جز بااخذ پول و پاداش از ارباب رجوع انجام ندهند
جرم ارتشاءاز جمله جرايم بسيار قديمي است که از ديرباز دامنگير همه اقوام بوده است و کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست خصوصاً در دوران قاجاريه که بسياري از مناصب و مشاغل دولتي تنها به دليل مداخل و در آمدهای جانبی نهفته درآنها براي افراد جاذبه داشت و حقوق رسمي قابل پرداخت به صاحبان مناصب مذکور مبلغ قابل توجهي نبود.
متأسفانه پدیده رشوه دادن و رشوه گرفتن درامور پزشکی نیز راه یافته است و گاه به اشکال مختلف و متفاوتی خود را نشان می دهد که در اینجا به چند نمونه آن اشاره می گردد.
1. اخذ رشوه توسط پزشک جهت صدور گواهي خلاف واقع:
قانون گذار در ماده 539 قانون مجازات اسلامی چنین آورده است که
"هرگاه طبیب تصدیق نامه(گواهی) برخلاف واقع در باره شخصی برای معافیت از خدمت در ادارات رسمی یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به مراجع قضائی بدهد به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد و هر گاه تصدیق نامه مزبور به واسطه اخذ مال یا وجهی انجام گرفته علاوه بر استرداد و ضبط آن به عنوان جریمه، به مجازات مقرر برای رشوه گیرنده محکوم می گردد."
براي مثال مجرمی را در نظر بگیرید که محکوم به 100 ضربه شلاق شده است حال به منظور رهايي از مجازات شلاق از پزشک در خواست صدورگواهي خلاف واقع مبنی بر اینکه اجراي مجازات شلاق باعث تشديد بيماري قلبی یا کلیوی موجود در وی می گردد، می نماید. و يامتهمی به منظور عدم حضور در شعبه بازپرسي از طبیب گواهي خلاف واقع اخذ می نماید که متهم به علت بیماری بايد برای يک هفته بستري باشد و بدین ترتیب عدم حضور وی را در دادسرا موجه جلوه دهد.
2. گرفتن کميسيون و پورسانت از جمله نمونه های بارز دیگر ارتشا در امور پزشکی می باشد که در پاره ای از موارد در خریدهای کلان بیمارستانها و مراکز درمانی رخ می دهدکه فرد یا افرادی خاص در مزایده ها یا مناقصه های بیمارستانی برنده می شوند و سپس مبالغ گزافی تحت عنوان کميسيون يا پورسانت پرداخت می نمایند
3. از جمله موارد دیگری از ارتشا در امور پزشکی می توان به اخذ وجه از بیماران در درمانگاههای شلوغ تخصصی و فوق تخصصی با هدف اینکه بیماری، خارج از نوبت و یا بدون نوبت توسط پزشک ویزیت گردد اشاره نمود که در بسیاری از این موارد پزشک اصلاً در جریان چنین امری نیست و اخذ رشوه توسط کارمندان و کتارکنان صورت می گیرد
4. نمونه ملموس و درد آور دیگری از ارتشا در امور پزشکی تراژدی تکراری در جدّیترین آزمونهای پزشکی یعنی آموزش پذیرش دستیار تخصصی است که متأسفانه در سالهای اخیر سر و صدای زیادی به پا کرده و همچنان در هاله ای از ابهام باقی مانده است. که مسلماً در چنین مواردی فرد یا افرادی برای رسیدن به چیزی که حق ایشان نبوده است مبالغی را به فرد یا افرادی پرداخت کرده اند.
5. واسطه گري براي رشوه دادن و رشوه گرفتن نیز جرم محسوب می گردد به عبارت دیگر هرکس عالما و از روي عمد سبب شود تا جرم ارتشا» محقق شود (براي مثال با طرفين رشوه دهنده و رشوه گيرنده مذاکره يا در پرداخت و گرفتن وجه کمک کند تا گواهی خلاف واقع از طرف پزشک برای فردی صادر گردد ) که بر اساس قانون چنین فردی نیز به مجازات رشوه دهنده محکوم مي شود.
اما در اینجا باید به یک نکته مهم اشاره نمود:
اگر ثابت شود رشوه دهنده مضطر بوده یعنی براي حفظ حقوق حقه اش ناچار به پرداخت رشوه شده، قانوناً تعقيب و مجازات نخواهد شد و وجه يا مالي که پرداخته نیز به او بازگردانده خواهد شد. مثلا شخصي براي رساندن فرزندش به بيمارستان که دچار Head Trauma شده است، توسط مامور راهنمايي و رانندگي متوقف مي شود و براي جريمه نشدن و جلوگيري از اتلاف وقت، به تقاضاي مامور مبني بر پرداخت رشوه پاسخ مثبت مي دهد(مثال فرضی و غیر واقعی!) که در اين گونه موارد رشوه دهنده غير قابل تعقيب است.
از طرف دیگربر اساس ماده 55 قانون مجازات اسلامی "هركس هنگام بروز خطر شديد از قبيل آتش سوزي ، سيل و طوفان به منظور حفظ جان يا مال خود يا ديگري مرتكب جرمي شود مجازات نخواهد شد مشروط بر اينكه خطر را عمدا" ايجاد نكرده و عمل ارتكابي نيز با خطر موجود متناسب بوده و براي رفع آن ضرورت داشته باشد ". برای مثال شخصي که براي پذيرش بیمار اورژانس خود در یک مرکز درمانی ناگزير به پرداخت رشوه به پذیرش بيمارستان شود.